Diepvriesvoedsel krijgt een hoge waardering omdat het handig is en voedselverspilling tegengaat. Bij een temperatuur onder -18°C worden de activiteit en ontwikkeling van micro-organismen aanzienlijk vertraagd, waardoor de houdbaarheid van voedsel toeneemt en de voedingswaarde en organoleptische eigenschappen behouden blijven.
Maar hoewel de bewaartemperatuur een belangrijk criterium is, speelt de verpakking ook een essentiële rol bij het bewaren van diepgevroren voedsel.
Voordat we de meest gebruikte materialen voor het verpakken van diepvriesproducten bespreken, beginnen we met een overzicht van het verpakkingsproces en de vereiste eigenschappen van de verpakking.
Hoe worden diepvriesproducten verpakt?
Voordat vers bereid voedsel wordt verpakt, wordt het eerst diepgevroren. Er moet onderscheid worden gemaakt tussen diepvriezen en invriezen. Invriezen is een langzaam proces, waarbij de kerntemperatuur van -18°C na enkele uren wordt bereikt in een omgeving met een vergelijkbare temperatuur (meestal -18°C tot -24°C). Dit door particulieren gebruikte proces genereert grote ijskristallen die het voedsel doorboren, waardoor de textuur en smaak veranderen. Invriezen, een industrieel proces, maakt het mogelijk om -18°C te bereiken in slechts enkele minuten via een veel lagere temperatuur. Door dit veel snellere koelproces kan het water in het voedsel fijn uitkristalliseren, waardoor de textuur en smaak van het voedsel behouden blijven.
Na het invriezen volgt de verpakkingsfase. Over het algemeen wordt het verpakken uitgevoerd in een koele omgeving (een paar graden boven nul) zodat het bevroren product, dat zich slechts korte tijd in deze omgeving bevindt, niet het risico loopt te ontdooien. Tot de meest gebruikte automatische verpakkingsprocessen in de diepvriessector behoren het verpakken van een bulkproduct (groenten, friet, kant-en-klaarmaaltijden, enz.) in een plastic zak op een VFFS-lijn (Vertical Form Fill Seal) en het individueel verpakken in plastic folie op een flowpackmachine (pizza’s, gehakt, enz.) gevolgd door een kartonnen verpakking (secundaire verpakking).
Het verpakte diepvriesproduct wordt vervolgens opgeslagen bij een temperatuur onder -18°C voor een optimale bewaring.
De eigenschappen van verpakkingen voor diepvriesproducten
De primaire verpakking voor diepvriesproducten moet in de eerste plaats geschikt zijn om in contact te komen met levensmiddelen om een bepaalde mate van inertie ten opzichte van het levensmiddel te behouden, d.w.z. dat ze geen stoffen aan het levensmiddel mag afgeven in hoeveelheden die de door de regelgeving vastgestelde drempels overschrijden.
De folie moet ook waterdicht zijn om verontreiniging te voorkomen, het bevroren product te bewaren (uitdroging en oxidatie beperken en de smaken behouden), de vorming van ijskristallen op het oppervlak van het levensmiddel te beperken en lekkage van vloeistoffen te voorkomen wanneer de hele zak ontdooid is.
De plastic folie moet ook goede seal-eigenschappen hebben, vooral omdat er meestal in een koele omgeving wordt geseald. Daarom wordt vaak een laag LDPE (polyethyleen met lage dichtheid) gebruikt.
De buitenverpakking kan ondoorzichtig zijn om het uiterlijk van het diepvriesproduct te verbergen, of transparant en glanzend om het te benadrukken.
Tot slot is een goede mechanische koudebestendigheid vereist voor de buitenverpakking, die aan mechanische spanning wordt blootgesteld. Kunststof folies op basis van LDPE worden aanbevolen omdat ze goed bestand zijn tegen scheuren bij lage temperaturen. Vaak wordt een deel metalloceen PE in LDPE verwerkt om de mechanische sterkte van de folie verder te verbeteren, omdat sommige diepvriesproducten zoals garnalen bijzonder scherp en perforerend zijn.
Enkele voorbeelden van diepvriesverpakkingen
Afhankelijk van het diepvriesproduct zijn er verschillende soorten verpakkingen. De verpakking voor een bulkproduct is vaak anders dan die voor een pizza of visfilets.
Diepvriesproducten in bulk (groenten, friet, kant-en-klaarmaaltijden, enz.) worden vaak verpakt in witte LDPE-zakken op een VFFS-lijn.
LDPE-folie heeft een gemiddelde vochtbarrière en een slechte gasbarrière (zuurstof, smaakstoffen, enz.). Dit is echter vaak voldoende voor een lange houdbaarheid van diepvriesproducten, omdat migratie, oxidatie en ontwikkeling van micro-organismen vertraagd worden bij lage temperaturen. Enkelvoudige PE-folies hebben ook het voordeel dat ze recyclebaar zijn. Enkelvoudige PP-folies worden niet aanbevolen voor diepgevroren bulkgoederen. PP verstijft namelijk bij lage temperaturen, waardoor de folie brosser wordt. De lasnaden worden te broos en de scheursterkte te laag om een verpakkingsproces en verwerking van zakken te garanderen zonder dat de folie breekt.
Als glans, drukbescherming en stijfheid of een knisperend effect gewenst zijn, kan een gelamineerde folie zoals PET/PE, OPP/PE of PA/PE worden gebruikt. Een barrièrefolie van PA/PE kan ook worden gebruikt voor vacuümverpakking (bijv. zalmmoot), wat een aantal voordelen heeft: ruimtebesparing, langere houdbaarheid en minder ijskristallenvorming op het oppervlak van het product. Vacuümlaminaten zijn meestal transparant zodat het product beter tot zijn recht komt.
Tot slot bestaat de verpakking voor producten als pizza’s, hamburgers of gehakt over het algemeen uit een individuele primaire verpakking van PE of PP (flowpack) en een kartonnen doos die als omverpakking fungeert. De lage mechanische sterkte van PP bij lage temperaturen is in dit geval geen probleem, omdat de kartonnen omverpakking de mechanische spanning aan kan.
Hoewel LDPE het belangrijkste kunststofmateriaal blijft, kunnen verschillende verpakkingen worden gebruikt om elk type diepvriesproduct zo goed mogelijk te beschermen en te promoten.
